03 Mayıs 2021
Ülkemizde toprak ph seviyeleri üreticiler tarafından ya hiç bilinmemekte ya da önemsenmemektedir. Toprak içerisindeki her elementin bitkilere sağlıklı olarak geçebilmesi için toprağın belirli ph değerlerinde olması çok önemlidir. Toprakta pH değeri, insanlarda tansiyon ne anlam taşıyor ise topraktaki pH değeri de yaklaşık aynı anlam taşımaktadır. İnsanlarda tansiyonun yüksek veya düşük olması kişinin sağlığı ve beslenmesiyle ne kadar yakından alakalı ise toprağın pH değerinin yüksek (7.0 ve üzeri) veya düşük (6.5’ den düşük) olması bitki gelişimini, toprakta bitki besin maddesi yarayışlılığını ve bitkilerce besin maddesi alımını etkilemektedir. Yüksek ya da düşük pH değerlerinde topraktaki mikroorganizma faaliyeti azalmakta, bunun sonucu olarak da topraktaki bitki besin elementlerinin bitkiler için faydalanılabilirliği büyük ölçüde azalmaktadır. Bu durum tarımsal üretim sürecinde verim azalmasına yol açmakta ve ağır sonuçlar yaratmaktadır.
Toprak pH’si, toprağın asitlik veya bazlık derecesinin göstergesidir.
Nötr veya nötral = 7.0, Asidik < 7.0, Alkali > 7.0
pH’nın bitki yetiştirme ortamındaki besin maddelerinin yarayışlılığı ve bitkiler tarafından alınmaları üzerine etkisi:
a)Yetiştirme ortamının pH değeri 6,5-7,5 arasında ise bitki besin maddeleri kolaylıkla alınır.
b)Mikro elementlerden (Mo) hariç tümü pH 5,5-7,0 arasında rahatlıkla alınır.
c)Aliminiyumun pH değeri 7,5 üzerinde ise bitki için zehirlidir.
d)Optimum toprak pH’ından her iki yönde de uzaklaşıldığında bitki besin maddeleri yarayışlılığında önemli ölçüde azalmalar görülür.
Toprak verimliliğini etkileyen en önemli faktörlerden biri de toprak pH’sıdır. Toprakta yetişen bütün yüksek yapılı bitkilerle, üzerinde yaşayan bütün mikroorganizmaların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmeleri doğrudan ya da dolaylı olarak toprak pH’sine bağlıdır. Toprak reaksiyonunun verimlilik açısından en önemli fonksiyonları şunlardır:
Bitki besin elementlerinin elverişliliği üzerine etkisi: Bitki besin elementlerinin bitkilere olan yararları ile pH değerleri arasında yakın bir ilişki vardır. Bazı durumlarda ortamın pH değerinin değişmesi bitkilerin topraktaki besin elementlerinden yararlanmasını güçleştirir. Çünkü pH değeri değiştiğinde besin elementleri çözünmez bileşikler hâline geçebilirler. Bu durumda da bitkiler bu maddeleri alamazlar.
Besin elementlerinin bitkilerce alımı üzerine etkisi: Bitki kökleri topraktaki besin maddelerini en iyi pH 6,5 ve pH 7,5 arasındaki alır. Topraktaki pH dengesi bozulursa bitki besin elementlerinden yararlanamaz.
Toprak canlıları üzerine etkisi: Toprak reaksiyonu toprakta yaşayan canlılar üzerinde de etkilidir. Düşük pH değerlerinde toprakta mantarların aktiviteleri artar. Yüksek pH durumlarında ise bakteriler hızla çoğalırlar. Bakteriler 6,0–8,0, aktinomisetler 7,0–7,5 ve mantarlar 4.0–5.0 pH derecelerinde maksimum seviyede yaşarlar.
Bitki besin maddelerinin çözünürlüğü ve bitki tarafından alınabilirliği toprak pH değerine göre değişkenlik gösterir. Bazı bitki besin maddeleri yüksek pH değerlerinde suda çözünemezken bazı bitki besin maddeleri ise düşük pH değerlerinde kökler tarafından alınamaz. Her bir bitkinin optimum gelişimi için gerekli pH değeri farklıdır. Bitki besin maddelerinin çoğunluğunun azami alınabilirliği 5.5 ile 7.5 arasındaki pH değerlerinde gerçekleşir.
Tamponluk:
pH’da önemli bir değişme, toprak ortamında, bilhassa besin maddelerinin elverişliliğinde büyük bir fark meydana gelmesine yol açar. Toprak pH’sında değişmeye karşı görülen dirence “TAMPONLUK” denir. Tamponluk kapasitesi büyük olduğu nispette pH’nın değişmesi için gerekli kalsiyum ve kükürt daha fazladır. Eğer topraklarda güçlü tampon sistemler bulunmasaydı az miktarda da olsa ilave edilen asidik veya bazik gübreler veya diğer maddelerin etkisiyle pH kısa sürede geniş sınırlar arasında değişecek ve bitkiler ile diğer canlılar bundan zarar görecekti.
Toprakta pH Neden Yükselir(Kurak, az yağış alan, bazik topraklar için) ?
Kuraklık, hatalı sulama suyu, çok gübre kullanma ve yanlış gübre seçimine bağlı olarak pH yükselir. Yanlış gübre kullanımı derken toprak gübreyi alamayacak halde iken toprağa gübre atılmasıdır (Analiz yapılmadan gereksiz ve aşırı kimyasal gübre kullanımı)
Toprakta pH Nasıl Düşürülür(Kurak, az yağış alan, bazik topraklar için)?
Yetiştirme ortamının pH değerini düşürmek için kükürt kullanılmalıdır. Kükürdün(jips) toprağa uygulanması durumunda toprağın pH değerini düşürür. Kükürt ne kadar mikronize hale getirilmiş ise etkinliği de o kadar artmaktadır. Tarımsal Jips bu amaçla kullanılan en ucuz ve en etkin maddelerden birisidir. Hayvan gübresi kullanılabilir. ancak hayvan gübresi, pH’ı düşürürken tuzluluğu artırdığı ve yem kalıntıları içerdiği(yabancı ot oluşumu) için pH düşürme de tercih edilmemelidir. En etkili, kesin ve ekonomik çözüm tarımsal jipskullanmaktır. Her ne kadar pH düşürmek için elementel kükürt kullanılsa da elementel kükürdün toprakta çözünmesinin uzun zaman aldığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Ayrıyaten çoğu zaman gübreleme adı altında satışa sunulan elementel kükürtler doğal olmayıp petro-kimya atığıdır. Zira ucuz olması nedeniyle üzüdür ki petro-kimya atığı olan elementel kükürt sıklıkla satış pazarına sunulmaktadır. Sıvı kükürt uygulaması düşünülse de kükürdün doğada katı halde bulunduğu düşünüldüğünde sıvı hale getirilmesi için kimyasal işlem görmüş olması gerekir. Bu da demek oluyor ki toprağın pH’sını düşürelim derken toprağa bir yandan da kimyasal işlem uygulamış oluyoruz
Bol yağış toprağın asitliğine neden olur. Azot seviyeleri de toprak pH’sini etkiler. Azotlu gübreleme oranı ne kadar büyükse, toprağın asitleşmesi o kadar büyüktür. Soya fasulyesi, kaba yonca ve yonca gibi baklagiller anyonlara oranla daha çok katyon alma eğilimine sahiptir. Bu H iyonlarının dokuları içerisindeki elektrokimyasal dengeyi korumak için bitki köklerinden serbest bırakılmasına neden olur. Sonuç net bir toprak asitleşmesidir. Toprağın üstteki 6 inçlik kısmı 6.0 üzerinde bir pH gösterse bile, alt toprak son derece asidik olabilir. Alt toprağın pH’i 5.0’in altına düştüğünde, topraktaki alüminyum ve manganez çok daha fazla eriyebilir ve bazı topraklarda bitki büyümesi için toksik(zehir) olabilir. Pamuk ve bir ölçüde soya fasulyesi alt toprakta çok çözünür alüminyum seviyelerine hassas ürünlere örnek olup ürün verimleri düşük alt toprak pH koşulları altında azalabilir. Tarlanızda bodur bitkilerin olduğu alanlar gözlemlediğiniz takdirde, bu alanlardan bir alt toprak numunesi alın. Toprak pH’i son derece asidik olduğu takdirde (5.2’nin altında), sonbaharın başında toprağa kalsiyum uygulanmalı ve mümkün olduğu kadar dibe inmelidir.
Toprakta pH’sı Nasıl Yükseltilir (Yağış alan, asidik topraklar için)?
Kalsiyum ortamının pH değerini yükseltmek için en çok kullanılan maddedir. Topraklı büyüme ortamlarında istenilen pH değerini elde etmek için gerekli olan kalsiyum miktarı toprak pH’sı ve tekstürü ile belirlenir. Kaba bünyeli toprakların pH’sını değiştirmek için gerekli olan kalsiyum miktarı killi topraklara göre daha azdır. Organik maddece yüksek olan yetiştirme ortamının pH değerini artırmak için daha fazla kalsiyum ihtiyaç duyulur. Kalsiyum toprak asitliğini düzeltmekten fazlasını yapar. Kalsiyum diğer besin maddelerini daha kullanılır yapar. Manganez ve Aliminiyum gibi elementlerin bitki büyümesine toksik(zehir) etkisini önler. Kaysiyum takviyesi gübre etkinliğini arttırır ve toprak asitlerini azaltır.
ASİTLİ(Yağışlı) TOPRAKLARDAKİ VERİM DÜŞÜKLÜĞÜNÜN NEDENLERİ:
Asit topraklarda bitkiler için elzem olan kalsiyum yeter seviyede olmayıp bitkiler yeterli miktarda kalsiyum alamazlar. Asit topraklar da bitkiler yaşam savaşı verirler. Bu topraklarda, bitki ile asitlik arasında savaş yaşanır. Ancak bu savaşta, toprak asitliği bitkilerin özellikle kılcal kök sistemine zarar vererek galip gelir. Sonucunda mahsulde verim ve kalite ciddi oranda düşer. Toprağın asit olması durumunda, gübrelerin içinde bulunan elementlerin tamamı bitkiler tarafından alınamazlar. Asitlik derecesine bağlı olarak, önemli oranlarda toprakta bağlanırlar. pH derecesi 7 olan topraklarda gübrelerin yarayış oranları %100’e yakındır.. Ancak pH derecesi düşüp, toprak asitleştikçe gübrelerin etkinliği azalmakta verim ve kalite düşmektedir. Toprak pH’sı 5,5 altına indiğinde alüminyum ve manganez zehirlenmesi başlar. Bitkiler topraktan kalsiyum ve magnezyumu bünyelerine alır ve bu sırada toprak pH’sı düşer. Bu durumda, makro besin elementleri (NPK) toprağa bağlanmaya başlar ve bitkinin faydalanamayacağı forma geçer. Asitlik, kalsiyumun emilmesine neden olur, bu durum toprağın yapısını bozar.Toprakta kalsiyum kaybı, toprağın su tutma kapasitesini düşürür. Toprak asitliği arttıkça organik maddelerin parçalanmasını sağlayan, nitrat üreten ve atmosferdeki azot miktarını sabit tutan bakterilerin aktifliği azalır. Toprağın drenaj ve havalanma kabiliyeti düşer. Toprak yağış sularını zor emer, işlenmesi zorlaşır.
BAZİK(Kurak) TOPRAKLARDAKİ VERİM DÜŞÜKLÜĞÜNÜN NEDENLERİ :
Yüksek pH’lı(Bazik) toprakların genellikle verimsiz olmasının baş nedeni yüksek pH’nın, makro elementler(fosfor, potasyum, azot vb.) ve mikro elementler(demir, bakır, mangan, çinko, bor vb.) toprakta hareket etmez hale gelmesine yol açması ve de buna ilaveten bu tür topraklarda yüksek miktarlarda sodyum bulunabilmesidir. Yüksek pH derecelerinde bazı mantar hastalıkları meydana gelir. Toprağa pH değeri en basit anlatımı ile biz insanlarda tansiyon ne anlam taşıyor ise topraktaki pH değeri de yaklaşık aynı anlamı taşımaktadır. İnsanlarda tansiyonun yüksek olması veya düşük olması o kişinin sağlığı ve beslenmesi ile ne kadar yakından ilgili ise toprağın da pH değerinin yüksek(8’den fazla) veya düşük (6.5 ten düşük) olması, bitki kökleri tarafından besin elementlerinin alınması üzerine o kadar etkilidir. Bazik toprakların verimsiz olmasının baş nedeni yüksek pH’nın elementlerin toprakta hareket etmez hale gelmesine yol açması ve buna ilaveten bu tür topraklarda yüksek miktarda tuz ve sodyumun bulunabilmesidir.
